مطالعه ژنوتیپ های نخود در شرایط تنش آبی

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی در نخود و شناسائی ژنوتیپ های مقاوم به خشکی و همچنین تعیین مناسب ترین شاخص مقاومت به خشکی، تعداد 25 ژنوتیپ نخود در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در دو شرایط تنش و عدم تنش آبی در مرکز تحقیقات کرمانشاه (سرارود) مورد آزمایش قرار گرفتند. شاخص های کمی مقاومت شامل میانگین حسابی (mp)، میانگین هندسی (gmp)، تحمل به تنش (sti) و شاخص های حساسیت به تنش (ssi) و تحمل (tol) محاسبه شدند. اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه شاخص ها و عملکرد ژنوتیپ ها در دو شرایط محیطی مشاهده شد. تحلیل همبستگی بین عملکرد در شرایط تنش و عدم تنش و شاخص های مقاومت به خشکی نشان داد که شاخص های sti، gmp وmp مناسب ترین شاخص های عکس العمل ژنوتیپ های نخود در برابر خشکی بوده و می توان از آنها برای شناسایی ارقام دارای عملکرد بالا در هر دو شرایط تنش و بدون تنش استفاده نمود. نتایج نشان داد که لاین شماره 6 بیشترین مقدار عملکرد و بیشترین مقادیر را برای شاخص های sti، gmp وmp ، داشت و لذا به عنوان مقاوم ترین ژنوتیپ با عملکرد بالا شناسائی شد. ژنوتیپ های 9، 1، 21، 24 و12 نیز تحمل بالایی نسبت به تنش نشان دادند. در روش ترسیمی بای پلات ژنوتیپ ها به گروه های متحمل و غیر متحمل تقسیم بندی شدند، به نحوی که ژنوتیپ های 6، 9، 1، 21، 24 و12 در ناحیه ای با پتانسیل تولید بالا و حساسیت پایین به خشکی (در ناحیه ای با مؤلفه یک بالا و مؤلفه دو پایین) قرار گرفتند. با توجه به نمودار بای پلات می توان نتیجه گرفت که سه شاخص تحمل به خشکی sti، gmp وmp نسبت به یکدیگر دارای بالاترین ضرایب همبستگی هستند. همچنین پراکندگی ژنوتیپ ها در نمودار بای پلات وجود تنوع ژنتیکی بین آنها را نسبت به تنش خشکی نشان داد. تجزیه خوشه ای بر اساس شاخص های تحمل یعنی sti، gmp وmp نشان داد که ژنوتیپ شماره 6 دارای بیشترین تحمل نسبت به خشکی بود و بیشترین فاصله ژنتیکی را از این جهت با سایر ژنوتیپ ها داشت. بعد از آن ژنوتیپ های 12، 24، 17، 2، 9، 1، 3، 25، 21 و5 نسبت به بقیه ژنوتیپ ها تحمل بیشتری نسبت به خشکی از خود نشان دادند.